Het ABC van budo voor een bedoeld leven

Het ABC van budo is een visie op het beoefenen en aanleren van budovaardigheden. Het is bedacht door Jan Sjoerd Dotinga, judoka en tevens beoefenaar van Aikido en Jiu Jitsu.

Het ABC staat voor Aandacht, Balans en Centrumcontrole. Deze elementen zijn ook heel goed toepasbaar in ons dagelijks leven. Ik heb daarover met verschillende budoka’s gesproken. Op deze pagina lees en zie je hier meer over.

❗️ Aandacht
In China zegt men “Waar de aandacht is, is de energie”. De kinderen die les kregen van Jan Sjoerd Dotinga hoorden hem vaak zeggen: “Alles wat je met aandacht doet, gaat 10 keer zo goed.” Daarbij leerde hij hen dat de houding van je lichaam belangrijk is. Als hij uitleg gaf, liet hij de kinderen rechtop in kleermakerszit of in seiza (op de knieën) zitten. Languit liggen of op elkaar hangen leidt de aandacht af omdat dit de onbewuste fysiologische associatie opwekt van ontspannen en/of slapen.

☯️ Balans
Het evenwichtsprincipe komt onder andere tot uiting in de twee op elkaar inwerkende krachten Yin en Yang. Ze lijken in eerste instantie tegengesteld aan elkaar te zijn maar in wezen zijn het twee krachten die elkaar aanvullen. Zoals dag en nacht elkaar geleidelijk maar voortdurend opvolgen en elkaar in een proces in evenwicht houden. Waar ‘balans vinden’ de ene kant van de medaille beslaat, omvat ‘balans verliezen’ de andere kant. In eerste instantie heb je wellicht de neiging om het balans verliezen negatief te beoordelen. Je ziet en/of ervaart dit als falen. Bij judo spreekt men over ukemi hetgeen (vrij vertaald) ‘de kunst van de val nemen’ betekent. Als je valt (faalt, je balans verliest), doe dat dan terwijl je verbonden blijft met je natuurlijke staat van ‘zijn’. Reageer niet onbewust, maar antwoord bewust. Zo groei je en vind je weer een nieuwe balans.

⏺️ Centrumcontrole
Bij dit derde element gaat het over bewustzijn; niet te verwarren met denken. Bewustzijn is het weten in het hier-en-nu, terwijl denken altijd naar het verleden of de toekomst verwijst. Het weten, het voelen of iets WAAR is, komt vanuit je natuurlijke staat van ‘zijn’: je kern, ofwel je centrum. Gemoedstoestanden als twijfelen en piekeren komen voort uit het denken. Ze veroorzaken besluiteloosheid en daarmee stress. Het verplaatsen van je focus van ‘het denken’ naar ‘het weten’ helpt je om die stress te verminderen en je (centrum)controle te hernemen. Japanners duiden het energiecentrum van je lichaam aan met de term hara, ook wel ‘geen geest’ genoemd. Dit punt bevindt zich ongeveer 3 vingerbreedtes onder de navel en komt overeen met het lichaamszwaartepunt. Wanneer je je aandacht op dit punt richt, helpt het je in het dempen of neutraliseren van je denken.

Ongeveer 20 jaar geleden heb ik een tijdje (Wado Ryu) karatelessen gekregen van mijn Meester Eric Jan Egbers (3e dan), vergezeld door Martin Bos (3e dan). De lessen waren gevarieerd en konden gevuld zijn met het uitvoeren van stoot- en trapoefeningen voor de spiegel of op een kussen. Daarnaast was het kata’s lopen ook geregeld onderdeel van de lessen. Voor mij persoonlijk was het sparren met een tegenstander, al dan niet met een specifieke opdracht, altijd de meest uitdagende (of minst comfortabele) type oefening.

Ik kan me nog goed herinneren dat we een opdracht kregen om in tweetallen onze reactiesnelheid van onze weringen te trainen. Eén van de twee moest met zijn rug tegen de muur staan terwijl de ander op zo’n halve meter afstand zachte stoten richting hoofd en romp maakte. Zoals eigenlijk altijd, deed de demonstratie van Eric-Jan en Martin het voorkomen als een ‘appeltje-eitje’. Dus, vol goede moed, begon ik stoten af te vuren op mijn karatepartner van dat moment en ik vond maar dat ze er niks van bakte. Zo moeilijk was de opdracht toch niet?! Check het filmpje onderaan dit artikel maar eens.

En toen was het mijn beurt… Nou, die oefening bleek voor mij een brug te ver. Ik bracht het er nog slechter af dan mijn partner. Ik blokkeerde volledig en heb bij toeval misschien één stoot weten te weren. Deze ervaring verschijnt sindsdien van tijd tot tijd voor mijn geestesoog. En ergens in de loop van de afgelopen 20 jaar ben ik tot het inzicht gekomen dat ik destijds mijn weringen met mijn rationele denkvermogen probeerde aan te sturen. En die aanpak leidt onverbiddelijk tot ernstige vertraging in je reactiesnelheid. Want:

Maar hoe zorg je ervoor dat je geest hier alleen op onbewust niveau meehelpt? Hoe laat je je denken even pauze nemen? Ik vraag het aan Martin en Eric-Jan.

Martin: “Allereerst moet je niet onderschatten dat Eric-Jan en ik destijds al 20 jaar wedstrijdkarate gedaan hadden. Door de vele trainingen en wedstrijden waren we behoorlijk ervaren in snelheid en inzicht.” Ook benadrukt hij dat hun vaardigheden niet alleen uit talent voortkomen, maar vooral ook uit continue training, waarbij discipline en doorzettingsvermogen onmisbaar zijn.

Snelheid en timing zijn in het Wado Ryu karate van groot belang; harde blokkeringen of weringen komen niet voor. “Het doel is om in het centrum van de aanval van jouw tegenstander, de kracht en snelheid zodanig te geleiden dat je de ander uit balans brengt en daardoor een tegenaanval kan doen. Ontspannen reageren is dus essentieel. Ben je niet ontspannen, dan zal je merken dat je bijna altijd te laat bent met reageren. Eén stoot zal je misschien nog kunnen blokkeren maar de volgende zal je al missen.”

Eric-Jan vult aan: “Wat jou dus 20 jaar geleden overkwam, is de spanning die zich in je lichaam opbouwde bij de aanvallen. Wanneer er sprake is van spanning, verstijven je schouders, ga je hard in je vuisten knijpen en wil je steeds harder blokkeren. Dit zorgt ervoor dat je de meeste aanvallen (stoten) mist en misschien toevallig een enkele raakt.”

Martin: “Door veel te oefenen leer je om ontspannen te blijven wanneer je wordt aangevallen. Daardoor kan je sneller en makkelijker blokkeren of ontwijken en misschien op den duur zelfs een tegenaanval plaatsen. Het is de bedoeling dat je reflexmatig reageert, op basis van het zogenaamde spiergeheugen. Karate – en eigenlijk alle budosporten – is een samenspel van bewegingsleer, snelheid, kracht en inzicht.”

Het ontspannen reageren, waar Martin over spreekt, komt in het ABC van budo terug in het element centrumcontrole. Dit zorgt ervoor dat je de aandacht die je hebt voor je tegenstander om kunt zetten in een reflexmatige actie, zodat je de ander uit balans kunt brengen en tegelijkertijd je eigen balans behoudt.
In het boek ‘Talent-en-werk’ geef ik wat meer achtergrondinformatie over het ABC.